Veilige binnentuinen

Wanneer je tuinen ontwerpt voor een geestelijke gezondheidszorginstelling als Dimence, kun je niet zomaar een tuin ontwerpen. Het vergt zorgvuldig maatwerk als je wordt gevraagd om binnentuinen voor een gesloten afdeling te creëren. In opdracht van Dimence ontwierp Donker Design drie tuinen: twee die toebehoren aan de Extra Beveiligde Kamers (EBK) en de algemene binnentuin van de high intensive care, oftewel de gesloten afdeling. Een bijzondere opdracht.

Toen Donker Design ontwerper Jasper Eikenaar kennis maakte met de locatie, werd dat hem confronterend duidelijk. Het belangrijkste van dit proces was om goed rekening te houden met de cliënten die van de buitenruimtes gebruikmaken. Donker Design bedacht oplossingen die zowel veilig voor de cliënt als veilig voor de zorgprofessional zijn.

Toegankelijk en vriendelijk

Dimence speelt met de nieuwe binnentuinen, die bij nieuw ingerichte gebruiksruimten horen, in op de landelijke ambitie om separaties terug te dringen en te voorkomen, vertelt projectleider Ellen Ros van Dimence. Voorheen waren de EBK’s separeercellen en de twee bijbehorende buitenruimtes kaal en versteend. ,,Oneerbiedig gezegd waren ze een soort luchtplaatsjes met stoeptegels en een schutting’’, vertelt Ros. De centrale binnentuin moest vanwege de komst van de gesloten afdeling in tweeën worden gesplitst in een vrij toegankelijk en een afgesloten deel. Voor alle drie gold: de nieuwe tuinen moeten toegankelijk en vriendelijk zijn, maar ook veilig. ,,Het maken van die afweging was steeds het belangrijkste.’’

De doelgroep maakte het proces voor Dimence volgens ontwerper Jasper Eikenaar zo interessant. Het is heel moeilijk voor te stellen hoe het is om cliënt te zijn. Om tot zo goed en veilig mogelijke ontwerpen te komen, heeft hij vooral veel geluisterd. ,,Door met Ellen en zorgverleners in gesprek te gaan, kregen we veel bruikbare inzichten over wat er kan gebeuren en hoe cliënten kunnen reageren.’’ Zonder die gesprekken was er een heel ander ontwerp uitgekomen.

,,Donker Groep is er heel goed in geslaagd om naar ons te luisteren naar wat de professionals te zeggen hadden en om mee te denken’’, bevestigt projectleider Ros. Zij en Eikenaar werkten al eerder samen, aan een ontwerp voor een locatie van Dimence in Deventer.

De balans tussen veilig en vriendelijk resulteerde uiteindelijk in tuinen met veel groen en vast meubilair, met speciale aandacht voor mogelijk vluchtgedrag. Zo staan er hekken, maar die hebben een vriendelijk karakter gekregen door ze aan te kleden met groen en hout. ,,We wilden niet het gevoel geven dat een cliënt opgesloten zit’’, vertelt Eikenaar. Daarom is vanuit de kamer de blik direct ook op het groen gericht. Dat heeft een rustgevend effect. Alle groen is niet giftig en robuust, zodat het niet uit de grond getrokken kan worden. En omdat de locatie van Dimence in Zwolle in een woonwijk ligt, zijn de tuinen beschut en is er geen inkijk.

Beweging cliënten stimuleren

Bovendien zijn er in de tuinen van de EBK’s niet één, maar twee zitjes. Gemaakt met vast meubilair, van grote materialen die vastliggen. De eerste staat op het terrasje bij de deur; de tweede ligt wat verder in de tuin, zodat er een rondje gelopen kan worden. En omdat veel cliënten roken, is er een plekje gecreëerd onder een vrijhangend zonnedoek dat tegelijkertijd fungeert als regenscherm. Daarvoor moet een cliënt wederom een stukje de tuin in en wordt beweging opnieuw gestimuleerd. Ook dat kwam in overleg tot stand. Met de architect dit keer, die liever geen vaste aanbouw aan het gebouw wilde.

Groene zigzagafscheiding

De algemene binnentuin die gesplitst moest worden voor de high intensive care afdeling kreeg een groene zigzagafscheiding. Donker Design koos ervoor om de bestaande contouren van de tuin leidend te laten zijn. Door het hekwerk op die manier te plaatsen werd het onderdeel van de tuin, in plaats van een harde afscheiding.

Het uitgangspunt voor het ontwerp voor Dimence was om zo optimaal mogelijk gebruik te maken van al beschikbare middelen. ,,Het was financieel best een uitdaging om het voor elkaar te krijgen, maar Donker Groep heeft binnen ons budget echt iets moois en creatiefs gerealiseerd’’, vertelt Ros.

Donker Design koos er onder meer voor om materialen die al beschikbaar waren te gaan hergebruiken. Zo kreeg een deel van de bestaande beplanting, de bomen bijvoorbeeld, een plek in het nieuwe ontwerp. Niet alleen financieel besparend, maar ook heel duurzaam.