Daktuin

Wie over de voormalig scheepswerf NDSM in Amsterdam loopt, waant zich in een reuzenwereld. Alles is enorm: loodsen, kranen, stellages. Schepen worden er al lang niet meer gebouwd. Nadat de werf in de jaren tachtig failliet ging, raakte het gebied in Amsterdam-Noord enorm in verval. Maar vandaag de dag leeft het terrein weer op.

Op NDSM-Oost is een bolwerk van creatievelingen, kunstenaars en antikrakers. Er  zijn mediabedrijven, horecabedrijven, een stadsstrand, het STRAAT museum en een festivalterrein. Op NDSM-West vind je de Amsterdam Marina, Kraanspoor, ROC-Top, het hoofdkantoor van HEMA, een HEMA-winkel, diverse horeca, een medisch centrum én nieuwe woongebouwen.

De NDSM-werf is - zoals veel andere in vergetelheid geraakte gebieden - aan gentrificatie onderhevig. Amsterdam-Noord wordt sociaal, cultureel en economisch opgewaardeerd. NDSM is één van de belangrijke uitbreidingslocaties van de stad en culturele hotspot. Hoewel een deel van het voormalige ‘werf-gevoel’ behouden blijft, maakt een groter deel plaats voor nieuwe woningen, winkels en bedrijfspanden. Donker Design ontwierp voor één van de woontorens, Pontkade, een daktuin; een ode aan de historie en een herinnering aan de functie die de omgeving ooit had.

‘De bovenmenselijke schaal van de NDSM-werf en de grootsheid van (de gebouwen op) het terrein waren de basis voor het ontwerp van de stoere daktuin’, vertelt Merlijn Hoenekamp, ontwerper van Donker Design. De rauwheid, het onvoltooide en industriële is de charme van het gebied en vormde de inspiratie voor het ontwerp. Ook de materialen die je op de werf tegenkomt, zijn erin verwerkt: staal, beton en robuust hout. Het zijn de elementen die horen bij de plek. ‘We vonden het niet zo goed passen om een hele nette tuin aan te leggen.’ 

Het ontwerp van de tuin is geïnspireerd door de identiteit van de locatie. Donker Design gebruikte grote stellages om een schaalstap te maken tussen de werf, zijn woongebouwen en de mens. Juist die onnatuurlijke elementen maken dat deze tuin op de NDSM-werf hoort. ‘Zonder te musealiseren’, voegt Hoenekamp toe, want Donker Design heeft niet geprobeerd om de werf na te maken. Wel om iets nieuws te creëren met die passende, zo kenmerkende elementen. Nog een mooi voorbeeld zijn de drie robuuste picknicktafels van eigen ontwerp, die op een rails liggen en daardoor verrijdbaar zijn.

Oude materialen van het NDSM-terrein werden ook hergebruikt in de daktuin zoals grote, vintage betonnen stelconplaten.. En daaraan zit een grappig verhaal vast. Vanwege hun mogelijk broze staat mogen oude stelconplaten niet gehesen worden, maar hijsen was de enige manier om ze in de daktuin - tevens binnentuin - te krijgen. De open containers die Donker Design bedacht als bakken voor bomen in de tuin, kregen daardoor een dubbelfunctie: eerst als hijsbak voor de stelconplaten en daarna als plantenbak. Een slim staaltje oplossingsgerichtheid!

In menig tuin wordt natuurlijke begroeiing als ongewenste plantengroei bestempeld. Op een industrieel terrein als de NDSM-werf is dat niet het geval. In de tuin bracht Donker Design daarom het gevoel van braakliggend terrein terug. ‘Als je een terrein braak laat liggen, krijg je allerlei interessante soorten planten en kruiden’, vertelt ontwerper Hoenekamp. Dat diende als basis voor de beplanting. Robuuste planten die tegen een stootje kunnen, want de wind zeilt er altijd over vanaf het water.

Ook door gebruik van grote bomen en heesters probeerde Donker Design het zo kenmerkende gevoel van ‘je kleiner voelen dan de structuren om je heen’ terug te laten komen in de tuin. Daarvoor moest het ontwerp flink de hoogte in, zodat de bomen goed kunnen wortelen. Ook daarvoor gebruikte het team ruwe materialen, zoals damwandprofielen.