Een dialoog over het belang van groen in het onderwijs

Binnenplanten verminderen stress en angstgevoelens, suggereert wetenschappelijk onderzoek. Ook hebben ze een positief effect op onze creativiteit, helpen ze ons bij het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden en stimuleren ze het opnemen en onthouden van informatie. En dan hebben we het alleen nog maar over de cognitieve en mentale voordelen.

Heb je advies nodig over groen voor jouw onderwijsinstelling?

Ontvang vrijblijvend advies!

Oerdrang

“We voelen ons gewoon goed in een groene omgeving,” zegt Ruth Heynen van Donker Interieur. “Mensen associëren groen van oudsher met overleven. Het is geen gedachte waar je bewust bij stilstaat, maar die oerdrang is nooit verdwenen. Ik weet nog goed hoe ik als kind uit twee middelbare scholen kon kiezen. Maar de school die voor de hand lag, dichtbij waar ik woonde, was zo’n kille stenen bunker dat ik meteen voelde: hier wil ik niet zijn. Dan maar zes jaar lang verder fietsen om in een fijn gebouw naar school te kunnen.”

Dat herkent ook Nicole van den Bogerd, gezondheidswetenschapper en onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Hogeschool Leiden, die onderzoek deed naar de meerwaarde van groen in het onderwijs: “Uit ons onderzoek blijkt dat studenten van zowel universiteiten, hogescholen en mbo’s als middelbare scholen consistent een hoger rapportcijfer geven aan studieruimtes met groen en natuur.”

Datzelfde geldt overigens ook voor leerlingen van basisscholen, weet Nicole: “Agnes van den Berg, hoogleraar natuurbeleving aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderzocht samen met collega’s het effect van groene plantenwanden op basisscholen. Daaruit kwam naar voren dat kinderen de plantenwand een aanwinst vonden voor de klas: ze gaven hun klaslokaal een betere beoordeling en vonden de groene wand mooi, leuk en relaxed. Kinderen die les kregen in een lokaal met een groene wand leken zelfs iets beter te presteren op een taak die aandacht meet.”

Minder stress

“Leren kan heel stressvol zijn,” vult Ruth aan. “Je bent als kind of student continu bezig met dingen die je nog niet beheerst. En ook als je er geen zin in hebt, zul je je die vaardigheden eigen moeten maken. Dat vraagt enorm veel energie. Groen in de klas kan helpen stress te verlagen, met alle positieve effecten die daaruit voortvloeien. Het is nog te vroeg om daar harde conclusies aan te verbinden, maar alles wijst erop dat het groen-effect uiteindelijk doorwerkt in betere schoolprestaties. Dan gaat het bijvoorbeeld ook om het effect van groen op het klimaat van een school, al heeft dit nog wel wat voeten in de aarde. In het kort: met een paar planten in de klas ben je er niet. Wil je de luchtkwaliteit en de luchtvochtigheid meetbaar beïnvloeden, dan moet je echt denken in complete plantenwanden.”

“Alles wijst erop dat het groen-effect uiteindelijk doorwerkt in betere schoolprestaties”

En hoe zit het met de natuur buiten het klaslokaal? Doen onderwijsinstellingen er goed aan de grijze stoeptegel in te ruilen voor een groen alternatief? Nicole: “Onze analyse van wetenschappelijke literatuur over groen in de buitenruimte van middelbare scholen, mbo-, hbo- en wo-instellingen suggereert dat de aanwezigheid van natuur leidt tot een hogere kwaliteit van leven onder studenten en ze sneller herstellen van stress.

Voor jongere kinderen is het effect waarschijnlijk groter omdat ze zich nog aan het ontwikkelen zijn. Waar een grijs schoolplein iedere dag hetzelfde is, zien kinderen het groene schoolplein veranderen met de seizoenen. Op dit moment zijn we bezig met het verzamelen van de wetenschappelijke literatuur over groene schoolpleinen en hieruit blijkt dat groene schoolpleinen kunnen bijdragen aan de fysieke, cognitieve, sociaal-emotionele en morele ontwikkeling van kinderen.” Ruth ziet nóg een belangrijk voordeel in het loslaten van beton: “Het is essentieel dat de generaties van morgen op een verantwoorde manier met de natuur leren omgaan. Met een groen schoolplein krijgen ze op een belangrijke leeftijd het goede voorbeeld.”

Investering

Als je dat allemaal leest, zou je verwachten dat scholen en universiteiten inmiddels massaal inzetten op vergroening. Nicole constateert echter dat de praktijk nog weerbarstig is: “We hadden geen enkele moeite met het vinden van onderwijsinstellingen die wilden meewerken aan ons onderzoek. Maar het daadwerkelijk implementeren en investeren in groen lijkt vaak nog een stap te ver.”

“Dat is vooral in het basisonderwijs een kwestie van budget,” weet Ruth. “Kennis is niet het probleem, merk ik als we in gesprek gaan met schoolbesturen; ze geloven in de kracht van groen en willen graag stappen maken, maar er is vaak geen geld voor vergroening. Gek genoeg is de aanwezigheid van budget bij vervolgopleidingen in het mbo/hbo en wo juist niet het probleem.

“Het is veelzeggend dat studenten inmiddels zelf op vergroening aandringen”

Vergroening heeft daar om andere redenen geen prioriteit. Ongetwijfeld spelen de kosten daarbij toch een rol; terwijl ik denk dat je het naar binnen halen van natuur veel meer als een investering zou moeten zien. In leerprestaties, maar ook in het aantrekken van nieuwe studenten - een belangrijk thema nu het aantal mensen dat gaat studeren naar verwachting zal dalen. Een veelzeggende ontwikkeling in het hoger onderwijs is dat studenten steeds vaker zélf op vergroening aandringen. Ze voelen zich betrokken bij klimaatverandering en zetten petities op om de druk op te voeren en hun studieomgeving te verbeteren."

Kentering

Tijdens haar onderzoek naar groen in klaslokalen liep Agnes van der Berg ook tegen praktische bezwaren aan: leraren waren enthousiast over de groene wanden, maar maakten zich tegelijkertijd zorgen over het onderhoud. Toch is er een kentering gaande, merkt Ruth: “Dankzij slimme innovaties wordt het bijvoorbeeld steeds makkelijker om groene wanden automatisch te irrigeren. Tegelijk blijken de kosten van onderhoud helemaal niet zo hoog te zijn als aanvankelijk wordt aangenomen. En we hebben ook de tijdgeest mee: als we scholen uitleggen dat ze op termijn geld besparen en vergroening van het buitenterrein bijvoorbeeld ook kan helpen bij het voorkomen van overlast door piekbuien, gaan er steeds vaker deuren open.